Tydzień na świecie [CYKL #6]

W minionym tygodniu wiele się wydarzyło, a wszystko to, co najważniejsze, postaramy się przybliżyć w kolejnym wydaniu cyklu Tydzień na Świecie. Dzisiaj między innymi o: sytuacji w Ukrainie, roli Białorusi w rosyjskiej inwazji, szczycie Europejskiej Wspólnoty Politycznej w Pradze, niebezpiecznych testach rakietowych Korei Północnej, której pociski przeleciały nad Japonią, masakrze w Tajlandii czy ataku na ratusz w Meksyku, którego dopuścili się członkowie jednego z gangów. 

 

Kolejne zdobycze ukraińskiej armii w wyniku trwającej kontrofensywy. Atak na most Krymski

 

Ukraińska kontrofensywa nie zwalnia tempa. Jak poinformował Wołodymyr Zełenski, w minionym tygodniu siłom ukraińskim udało się odbić z rąk rosyjskich okupantów 29 miejscowości oraz przejąć kontrolę nad 776 kilometrami kwadratowymi okupowanych ziem na wschodzie kraju. Najcięższe walki mają toczyć się teraz na wschodzie, w kierunku Ługańska oraz Doniecka, a także na południu kraju, w kierunku miasta Chersoń. Na początku zeszłego tygodnia pojawiły się doniesienia na temat tego, że Ukraińcom w sposób znaczący udało się przebić przez rosyjską linię obrony na południu, w kierunkach Chersonia, a także Nowej Kachowki. Siły rosyjskie z kolei nacierają na oddziały ukraińskie nieopodal Doniecka w celu wypchnięcia ich z obwodu donieckiego. Prezydent Ukrainy przyznał, że siły okupacyjne nie ustają w wysiłkach, aby przejął strategiczne miasto Bachmut, które leży około 80 kilometrów od Doniecka. Na razie jednak Siły Zbrojne Ukrainy odpierają rosyjskie ataki. Z kolei w sobotę (08.10) media obiegła wiadomość o uszkodzeniach i pożarze na Moście Krymskim, kluczowej konstrukcji łączącej okupowany przez Rosjan Półwysep Krymski z leżącym w granicach Federacji Rosyjskiej Półwyspem Tamańskim. Według strony rosyjskiej bezpośrednią przyczyną incydentu była eksplozja ciężarówki, w wyniku której zapaliło się siedem zbiorników paliwa przewożonych przez pociąg. Na filmach zamieszczanych w mediach społecznościowych widać, że część kolejowa mostu uległa poważnemu uszkodzeniu, a jedna z części drogowych całkowicie się zapadła. W wyniku tego wydarzenia Władimir Putin polecił stworzyć specjalną komisję rządową do zbadania jego przyczyn. Komitet Śledczy Federacji Rosyjskiej poinformował Władimira Putina, że eksplozja na Moście Krymskim jest dziełem ukraińskich służb specjalnych, którym pomagali obywatele Rosji i innych państw. Przedstawiciele władz Ukrainy nie przyznali oficjalnie, że przyczyną uszkodzeń mostu jest operacja przeprowadzona przez ukraińskie służby, jednak zamieszczali w mediach społecznościowych wpisy, które mogłyby to sugerować. Co istotne, od początku rosyjskiej inwazji podkreślano znaczenie tej konstrukcji dla powodzenia rosyjskiej operacji. Rosjanie zapewniali, że most jest bardzo dobrze chroniony i praktycznie niemożliwe jest jego zniszczenie, a Dmirtij Miedwiediew, były rosyjski prezydent, ostrzegał Ukraińców, iż atak na Most Krymski będzie miał dla nich poważne konsekwencje. Rosyjska konstrukcja jest z jednej strony symbolem okupacji Półwyspu Krymskiego, a z drugiej ma kluczowe znaczenie dla zaopatrzenia Rosjan stacjonujących nie tylko na Krymie, lecz również na południu Ukrainy. 

 

Kolejne testy rakietowe Korei Północnej. Pociski przeleciały nad terytorium Japonii

 

Wojsko Korei Północnej po ostatnich licznych testach rakietowych, przeprowadziły kolejne, tym razem dużo bardziej niebezpieczne. We wtorek (04.10) północnokoreański pocisk balistyczny średniego zasięgu przeleciał nad terytorium Japonii. Na niektórych obszarach kraju kwitnącej wiśni uruchomiony został system ostrzegania mieszkańców za pośrednictwem syren i stacji radiowych. W reakcji na tego typu prowokację przedstawiciele południokoreańskiej armii poinformowali, że amerykański lotniskowiec z napędem atomowym, który brał udział w zeszłotygodniowych manewrach wojskowych wojsk USA oraz Korei Południowej, powróci na Morze Japońskie, by zademonstrować gotowość sojuszników do radzenia sobie z prowokacjami Korei Północnej. Premier Japonii oraz prezydent Stanów Zjednoczonych, po rozmowie telefonicznej, potępili eskalacyjny ruch Korei Północnej oraz uzgodnili, że zwiększą wspólne zdolności do odstraszania i odpowiadania na zagrożenia. Z kolei minister obrony Japonii Yasukazu Hamada przekazał sekretarzowi obrony USA, że japońskie władze podniosą swoje możliwości obronne. Nie wykluczył przy tym rozwoju zdolności do kontrataku, czyli uderzenia w miejsca na terytorium wroga, z których wystrzeliwane są rakiety. Japonia nie rozwijała takich zdolności w zgodzie ze swoją pacyfistyczną konstytucją, narzuconą jej po klęsce poniesionej w II wojnie światowej.

 

Wybory w Brazylii

 

W niedzielę (02.10) w Brazylii odbyła się pierwsza tura wyborów prezydenckich, w której, zgodnie z przewidywaniami, zwyciężył były prezydent Luiz Inacio Lula da Silva. Na drugiej pozycji uplasował się z kolei obecny prezydent Jair Bolsonaro. Obaj politycy zmierzą się ze sobą w drugiej turze wyborów, która odbędzie się 30 października. Po przeliczeniu 99,9% głosów 76-letni Lula uzyskał poparcie 48,4% głosujących, natomiast drugi Jair Bolsonaro 43,2%. Tym samym nie sprawdziły się niektóre z przedwyborczych sondaży, które dawały lewicowemu kandydatowi możliwość zwycięstwa w wyborach już w pierwszej turze (musiałby uzyskać min. 50% głosów). 67-letni Jair Bolsonaro to obecnie urzędujący prezydent reprezentujący konserwatywną Partię Liberalną. Bolsonaro wygrał wybory w 2018 roku i jest znany ze swoich mocno konserwatywnych poglądów. Urzędujący prezydent jest krytykowany przez część społeczeństwa oraz opinii międzynarodowej w związku ze swoimi kontrowersyjnymi poglądami dot. zmian klimatu, a także wykorzystania puszczy amazońskiej, bowiem przekonuje on, że przez zielone płuca ziemi powinna przechodzić autostrada, a na jej terenie należy zbudować kopalnie. Luiz Inacio Lula da Silva to były prezydent Brazylii, sprawujący ten urząd w latach 2003-2011. Ma lewicowe poglądy, jest przeciwnikiem wycinki w puszczy amazońskiej oraz zaproponował wprowadzenie w Brazylii nowego prawa podatkowego, które pozwalałoby na zwiększenie środków na wydatki publiczne. W 2018 roku Lula trafił do więzienia w związku z zarzutami korupcyjnymi, jednak w 2021 r. Sąd Najwyższy unieważnił wyrok skazujący ze względu na błędy proceduralne. 

 

Dekret W. Zełenskiego nt. niemożności prowadzenia negocjacji z W. Putinem

 

W dzień, kiedy Władimir Putin ogłosił nielegalną aneksję okupowanych terenów Ukrainy, Rada Bezpieczeństwa Narodowego i Obrony Ukrainy przyjęła decyzję, wyrażoną później prezydenckim dekretem, na temat niemożności prowadzenia negocjacji z prezydentem Rosji Władimirem Putinem. Ukraińskie władze już wcześniej zapowiadały, że są gotowe do negocjacji, jednak nie z aktualnym prezydentem Rosji. Rzecznik Kremla Dmitrij Pieskow, komentując dekret, stwierdził, że rosyjskie władze poczekają teraz na przyszłego prezydenta Ukrainy lub zmianę stanowiska.

 

Rola Białorusi w rosyjskiej inwazji na Ukrainę

 

We wtorek (04.10) Aleksander Łukaszenka po raz pierwszy przyznał, że Białoruś bierze udział w operacji specjalnej, jak rosyjskie władze nazywają inwazję an terytorium Ukrainy.  - Co do naszego udziału w specjalnej operacji wojskowej w Ukrainie, to uczestniczymy w niej. Nie ukrywamy tego, ale nikogo nie zabijamy. Nigdzie nie wysyłamy naszych wojsk. Nie naruszamy naszych zobowiązań - powiedział białoruski dyktator, który podkreślił, że działania Białorusinów mają na celu zapobieganie rozprzestrzenianiu się konfliktu na terytorium Białorusi, a także uniemożliwienie Polsce, Łotwie i Litwie ataku na Białoruś pod przykrywką specjalnej operacji. Według medialnych doniesień Władimir Putin coraz bardziej naciska na białoruskiego dyktatora, aby ten rzeczywiście włączył swoje wojsko w działania zbrojne. Jeszcze przed inwazją Putin przekształcił Białoruś w federalny okręg wojskowy, wykorzystując jej terytorium do ataków na Ukrainę. Jednak w związku z niepowodzeniami, których doświadcza rosyjskie wojsko na terytorium Ukrainy, Władimir Putin może potrzebować większego wsparcia od swojego białoruskiego poplecznika. W ostatnich dniach pojawiały się również doniesienia na temat tego, że Białorusini zaczęli otrzymywać wezwania do Wojskowych Komend Uzupełnień, co mogłoby być dowodem na prowadzoną mobilizację. Łukaszenka przekonuje, że to rutynowe działania, jednak jest to nieprawda. Białoruski dyktator ma problem, ponieważ wie, że nie może w nieskończoność opierać się Putinowi, z drugiej strony zaś wysłanie do Ukrainy słabo przygotowanych i źle uzbrojonych białoruskich żołnierzy, z których część mogłaby się zbuntować, uciekając lub dołączając do ukraińskich sił zbrojnych, mogłoby przypieczętować klęskę jego reżimu. 

 

Nowe prawo w UE w sprawie jednakowych portów ładowania typu USB-C

 

Parlament Europejski przyjął we wtorek (04.10) nową dyrektywę, zgodnie z którą wszystkie telefony komórkowe, tablety i aparaty fotograficzne sprzedawane w państwach Unii Europejskiej będą musiały posiadać port ładowania USB typu C. Laptopy mają być objęte nowymi zasadami od wiosny 2026. Za wprowadzeniem nowych przepisów zagłosowało 602 europarlamentarzystów, 13 było przeciw, a 8 wstrzymało się od głosu. Nowe przepisy mają pozwolić konsumentom na zaoszczędzenie pieniędzy, a także mają pozytywnie wpłynąć na środowisko poprzez ograniczenie odpadów elektronicznych. 

 

Szczyt Europejskiej Wspólnoty Politycznej w Pradze. Spotkanie liderów Azerbejdżanu oraz Armenii

 

W czwartek (06.10) w Pradze odbył się pierwszy szczyt Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej. Jest to ustanowiona w tym roku szersza formuła współpracy i dyskusji państw Unii Europejskiej oraz jej bezpośredniego sąsiedztwa, czyli 17 państw niebędących członkami wspólnoty - m.in.: Norwegia, Wielka Brytania, Armenia, Azerbejdżan, Serbia czy Turcja. Głównymi tematami dyskusji liderów 44 państw były: rosyjska inwazja na Ukrainę, pogarszająca się sytuacja gospodarcza, zmiany klimatu oraz bezpieczeństwo energetyczne. Według części ekspertów spotkanie było potwierdzeniem na rzeczywistą izolację Rosji i Białorusi na arenie międzynarodowej. Ważnym wydarzeniem przy okazji szczytu było również spotkanie prezydenta Francji, przewodniczącego Rady Europejskiej, premiera Armenii i prezydenta Azerbejdżanu. W ostatnich miesiącach doszło do eskalacji konfliktu pomiędzy Azerami oraz Ormianami, w wyniku której doszło do starć zbrojnych w spornym regionie Górskiego Karabachu. Spotkanie w Pradze miało być elementem stabilizacyjnym. Poinformowano, że państwa UE wyślą do Armenii cywilną misję, aby pomóc w wytyczaniu granicy pomiędzy oboma państwami. We wspólnym komunikacie przekazano, że Armenia oraz Azerbejdżan potwierdziły zaangażowanie na rzecz Karty ONZ. 

 

Masakra w Tajlandii. Mężczyzna zamordował 38 osób 

 

W czwartek (06.10) w północno-wschodniej Tajlandii doszło do masakry, w której zginęło 38 osób, w tym 22 dzieci. Masowego morderstwa dokonał 34-letni były policjant, który został zwolniony ze służby w ubiegłym roku w związku z zarzutami o zażywanie narkotyków. Mężczyzna w godzinach porannych uczestniczył w rozprawie sądowej, po której, jak przekazali śledczy, był bardzo zdenerwowany. 34-latek po tym wydarzeniu przyszedł do żłobka, aby odebrać swojego syna, jednak kiedy się okazało, że go tam nie ma, zaczął strzelać oraz mordować dzieci i ich opiekunów. Przedstawiciele tajskiej policji przekazali, że większość ofiar zginęła w wyniku ran odniesionych nożem. W dokonanym przez siebie ataku były policjant użył także karabinu i pistoletu. 34-latek zabijał dzieci w porze ich drzemki. Po opuszczeniu żłobka mężczyzna zabił jeszcze dwoje dzieci i dziewięć osób dorosłych, w tym swoją żonę i syna. W trakcie ucieczki przed policją strzelał do przechodniów z samochodu.

 

Laureaci tegorocznych Nagród Nobla

 

Komitet Noblowski ogłosił laureatów nagród w poszczególnych kategoriach na początku tego miesiąca. Tegorocznym laureatem nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny został prof. Svante Pääbo, szwedzki biolog, założyciel i kierownik Instytutu Antropologii Ewolucyjnej im. Maksa Plancka w Lipsku. Dzięki swoim pionierskim badaniom Svante Pääbo dokonał czegoś pozornie niemożliwego: zsekwencjonowania genomu neandertalczyka, wymarłego krewnego współczesnych ludzi. Dokonał także sensacyjnego odkrycia nieznanego wcześniej hominida – denisowianina – czytamy w werdykcie komitetu noblowskiego. Laureatami w dziedzinie fizyki zostali Alain Aspect, John F. Clauser i Anton Zeilinger. Francuza, Amerykanina i Austriaka uhonorowano za eksperymenty z kwantowym splątaniem fotonów, ustalenie naruszenia nierówności Bella i pionierskie dokonania w dziedzinie informatyki kwantowej. Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii, za rozwój chemii kliknięć i chemii bioortogonalnej, otrzymało troje naukowców: Carolyn R. Bertozzi, Morten Meldal i K. Barry Sharpless. Laureatką w dziedzinie literatury, za odwagę i kliniczną przenikliwość, z jaką odkrywa korzenie, alienacje i zbiorowe ograniczenia osobistej pamięci, została francuska pisarka Annie Ernaux. Pokojową Nagrodę Nobla otrzymali: białoruski opozycjonista Aleś Bialacki, rosyjska organizacja Memoriał i ukraińskie Centrum Wolności Obywatelskich. Podjęli niezwykły wysiłek, aby udokumentować zbrodnie wojenne, przypadki łamania praw człowieka i nadużyć władzy. Wspólnie ukazują znaczenie społeczeństwa obywatelskiego dla pokoju i demokracji – napisano w uzasadnieniu Norweskiego Komitetu Noblowskiego. 

 

Atak na ratusz w Meksyku. Członkowie jednego z gangów zabili co najmniej 20 osób

 

W środę (05.10) poinformowano, że członkowie jednego z meksykańskich gangów zaatakowali ratusz w mieście San Miguel Totolapan w stanie Guerrero na południu kraju. Napastnicy zablokowali ciężarówkami i autobusami ulice prowadzące do ratusza, by utrudnić dojazd siłom bezpieczeństwa. W ataku zginęło 20 osób, w tym burmistrz oraz szef lokalnej policji. Ten atak na burmistrza i urzędników miejskich nie pozostanie bezkarny - zapewniła za pośrednictwem wpisu na Twitterze gubernator stanu Guerrero Evelyn Salgado. Przedstawiciele meksykańskiego ministerstwa obrony zapowiedzieli rozmieszczenie w rejonie ataku jednostek wojskowych w celu odnalezienia sprawców. 

 

Protesty w Iranie nie ustają

 

W Iranie nie ustają protesty po śmierci Mahsy Amini, do której prawdopodobnie przyczyniły się działania funkcjonariuszy policji ds. moralności. Protesty przekształciły się jednak w duże demonstracje antyrządowe, a ich uczestnicy sprzeciwiają się sprawowaniu władzy przez przywódców religijnych. Punktami zapalnymi stały się szkoły i uniwersytety, gdzie część uczennic i studentek ściąga swoje hidżaby, aby symbolicznie zaprotestować wobec opresyjnego prawa. Według danych podawanych przez przedstawicieli organizacji Iran Human Rights w zamieszkach zginęły co najmniej 133 osoby. Amnesty International podaje, że ponad 1 tys. ludzi zostało zatrzymanych, w tym dziennikarze i artyści. Polityczni i religijni przywódcy Iranu utrzymują, że protesty organizowane są przez agentów z obcych państw, m.in. Izraela i Stanów Zjednoczonych. 

 

ONZ odrzuca propozycję debaty nt. prześladowania Ujgurów przez chińskie władze

 

Rada Praw Człowieka ONZ odrzuciła w czwartek (06.10) wniosek państw Zachodu w sprawie zorganizowania debaty na temat łamania praw człowieka przez chińskie władze w regionie Sinciang. Stało się tak pomimo faktu, iż w specjalnym raporcie ONZ wykazano, że mogą tam być popełnianie zbrodnie na muzułmańskiej mniejszości Ujgurów. Za przyjęciem wniosku głosowało 17 przedstawicieli państw, przeciwko opowiedziało się 19, a 11 wstrzymało się od głosu. Wynik głosowania postrzegany jest jako dyplomatyczne zwycięstwo Chin. 

 

Nie będzie chińskiej bazy na Wyspach Salomona

 

Premier Wysp Salomona zapewnił w czwartek (06.10) premiera Australii, że nie zagrozi swojemu krajowi, pozwalając Chinom na założenie bazy morskiej na Południowym Pacyfiku. Dwustronna umowa nt. bezpieczeństwa pomiędzy Chinami a Wyspami Salomona, podpisana na początku tego roku, wzbudziła obawy państw szeroko rozumianego Zachodu, w tym USA, Australii, Nowej Zelandii czy Japonii, o to, iż chińskie władze zamierzają założyć na wyspach bazę wojskową, tym samym powiększając swoją strefę wpływów na Pacyfiku. Wyspy Salomona związane są z Australią od 2017 roku traktatem bezpieczeństwa, który daje podstawę prawną do szybkiego rozmieszczenia australijskich jednostek wojskowych oraz policyjnych w tym wyspiarskim państwie w razie zagrożenia bezpieczeństwa publicznego. Australijskie służby bezpieczeństwa co jakiś czas prowadzą na Wyspach Salomona operacje stabilizacyjne w związku z licznymi rozruchami społecznymi oraz konfliktami na tle etnicznym. 

 

Grupy demokratyczne w Sudanie jednoczą się, aby odsunąć od władzy wojsko

 

Jak donoszą  korespondenci agencji The Associated Press, ponad 50 sudańskich grup prodemokratycznych przyjęło nowy projekt konstytucji, co ma być rzadkim pokazem jedności sił opozycyjnych wobec władzy wojskowych w tym kraju. Według liderów koalicji ugrupowań demokratycznych, przyjęty przez nich projekt ma otworzyć Sudanowi drogę do powrotu do systemu demokratycznego i odsunięcia od władzy wojskowych. Sudan pogrążył się w jeszcze większym kryzysie politycznym w październiku ubiegłego roku, kiedy w wyniku zamachu stanu wojsko przejęło całkowitą kontrolę nad tym państwem, pomimo wcześniejszych ustaleń, zgodnie z którymi po obaleniu wieloletniego prezydenta Umara al-Baszira w 2019 roku, władza miała zostać podzielona pomiędzy wojskowych a cywilów. Od tamtego czasu w Sudanie trwają cykliczne protesty prodemokratyczne, które są jednak tłumione, często brutalnie, przez służby bezpieczeństwa. Zjednoczenie grup opozycyjnych może wywrzeć na rządzących generałach jeszcze większą presję, aby ci ustąpili i oddali władzę cywilom. 

 

Kolejny atak Asz-Szabab w Somalii. Zginęło 20 osób, w tym przedstawiciele lokalnych władz

 

Terroryści z organizacji Asz-Szabab przeprowadzili w poniedziałek (03.10) zamach na siedzibę lokalnych władz w regionie Hiran w Somalii. Pierwsza eksplozja miała nastąpić przy bramie wjazdowej, następnie zaś kierowca ciężarówki załadowanej materiałami wybuchowymi miał staranować wjazd, a pojazd eksplodował przed wejściem. Zginęło 20 osób, a 36 zostało rannych. Wśród ofiar znaleźli się m.in. lokalny minister zdrowia oraz zastępca gubernatora. Gubernator stanu Hiran przeżył atak. W regionie, w którym doszło do ataku, trwa operacja militarna mająca na celu wyparcie stamtąd bojowników Asz-Szabab. Z kolei w ten sam dzień przedstawiciele somalijskiego rządu, a także amerykańskiej armii, poinformowali, że w wyniku specjalnej operacji antyterrorystycznej udało się wyeliminować jednego z liderów wspomnianej organizacji terrorystycznej, Abdullahiego Nadira.

 

Joe Biden ułaskawił osoby skazane za posiadanie niewielkich ilości marihuany na mocy prawa federalnego

 

W piątek (07.10) Joe Biden podjął decyzję o ułaskawieniu osób skazanych na poziomie federalnym za posiadanie niewielkich ilości marihuany. Decyzja ta będzie miała wpływ na około 6500 osób, jednak żadna z nich nie znajduje się w więzieniu. Prezydent USA stwierdził, że ułaskawienie usunie niepotrzebne bariery w zatrudnianiu i edukacji osób skazanych za takie przestępstwo. Należy zaznaczyć, że większość osób skazanych za tego typu przestępstwa została skazana na poziomie stanowym, w związku z czym Biden zapowiedział również, że zaapeluje do gubernatorów wszystkich stanów o ułaskawienie osób skazanych przez stanowe władze w związku z posiadaniem marihuany.

 

Paraliż kolei w północnych Niemczech. Przyczyną miał być sabotaż 

 

W sobotę (08.10) na północy Niemiec doszło do poważnych usterek, które skutkowały paraliżem kolejowym w kilku landach. Przedstawiciele władz niemieckiej kolei poinformowali, że przyczyną incydentu był sabotaż. Przyczyną awarii było uszkodzenie kluczowych kabli służących do sterowania ruchem pociągów w Berlinie oraz w Nadrenii Północnej-Westfalii. Kable miały zostać przecięte w dwóch miejscach, jednak według kolejarzy miejsca te były starannie dobrane tak, aby sparaliżować centra sterowania ruchem. Incydent doprowadził do wielogodzinnych opóźnień pociągów, a także odwołania części kursów. Niemiecka policja rozpoczęła już śledztwo w tej sprawie. 

 

Zapraszamy do zapoznania się także z zeszłotygodniowym podsumowaniem.

 

 

Źródło: Associated Press, BBC News, Reuters, Bloomberg, ABC News, Washington Post, Bloomberg, Al-Jazeera. Africanews, AFP, Deutsche Welle