Francja: zapowiedziano ujawnienie tajnych akt dotyczących wojny algierskiej

W piątek (10.12) przedstawiciele francuskiego rządu poinformowali, że tajne akta dotyczące wojny algierskiej zostaną ujawnione 15 lat przed planowanym terminem. 

Akta obejmują między innymi dochodzenia z czasów wojny o niepodległość w Algierii z lat 1954-1962. Według mediów akta mogą stanowić dowód na stosowanie w tym czasie tortur i dokonywanie morderstw przez przedstawicieli francuskich sił zbrojnych. Zdaniem historyków w czasie wojny francuscy żołnierze mogli torturować setki tysięcy Algierczyków i Francuzów. Akta przechowywane są w Aix-ein-Provence.

- Musimy odbudować nasze relacje z Algierią. Można je odbudować jedynie na prawdzie - stwierdziła minister kultury, Roselyne Bachelot. 

Należy zaznaczyć, że historycy mogli wcześniej ubiegać się o dostęp do akt, jednak prośby te były często rozpatrywane negatywnie z uwagi na bezpieczeństwo narodowe.

Wojna algierska była konfliktem zbrojnym pomiędzy siłami francuskimi a przedstawicielami algierskiego Frontu Wyzwolenia Narodowego. Algieria od 1830 roku była kolonią francuską. 22 grudnia 1942 roku grupa działaczy algierskich zwróciła się do przedstawicieli francuskiego rządu o ustanowienie w Algierii zgromadzenia konstytucyjnego. Rok później działacze ogłosili Manifest ludu algierskiego. Jednak francuskie władze odrzuciły postulaty memorandum i manifestu. W maju 1945 roku doszło do powstania Algierczyków w mieście Satif, co doprowadziło do aresztowania Ferhata Abbasa, algierskiego polityka. Zaniepokojone radykalizacją Algierczyków francuskie władze w 1947 roku miały nadać im w ramach konstytucji obywatelstwo francuskie, prawo głosu, a także zrównać język arabski na płaszczyźnie urzędowej. Jednak konstytucja nie weszła w życie całkowicie, co sprowokowało arabskich nacjonalistów do zorganizowania powstania. W tym samym roku nacjonaliści powołali Ruch na Rzecz Triumfu Wolności Demokratycznych, którego celem było zbieranie pieniędzy, broni, a także tworzenie struktur administracyjnych w celu wywołania ogólnonarodowego powstania. W skład ruchu wchodziła również Tajna Organizacja, której działacze w 1949 roku dokonali ataku na Oran. Wskutek ataku doszło do wykrycia struktur organizacji i rozbicia jej przywództwa. 

W marcu 1954 roku dziewięciu byłych członków Tajnej Organizacji, wobec nieuznawania przez francuskie władze dążeń Algierczyków do rozszerzenia autonomii, ustanowiło Rewolucyjną Radę Jedności i Działania, której celem było przygotowanie członków do powstania narodowego. 1 listopada 1954 roku wybuchło powstanie, a Rewolucyjną Radę Jedności i Działania przekształcono we Front Wyzwolenia Narodowego. Pierwsze działania zbrojne, podjęte w górach Dżabal al-Auras, szybko rozprzestrzeniły się na region Kabylii, a następnie Oranu i na cały kraj. Działanie te miały głównie charakter partyzancki. W związku z działaniami Algierczyków francuskie władze zwiększyły liczebność wojsk z 200 tys. do 800 tys. w ostatniej fazie powstania. W postaniu prócz francuskich wojskowych i Algierczyków brali udział osadnicy z Francji oraz członkowie Legii Cudzoziemskiej. Wówczas powszechnie stosowano wobec powstańców i ludności cywilnej terror. Natomiast wsparcia Algierczykom udzielili przedstawiciele państw bloku sowieckiego i afro-azjatyckiego ruchu państw niezaangażowanych. Według przedstawicieli Narodowego Frontu Wyzwolenia wskutek wojny śmierć poniosło 1,5 mln Algierczyków, a 2 mln przebywało w więzieniach oraz obozach koncentracyjnych. W związku z presją światowej opinii publicznej oraz niemożności rozwiązania problemu środkami militarnymi, francuskie władze zdecydowały się na podjęcie rozmów z powstańcami. Dwuletnie negocjacje zakończyły się podpisaniem porozumienia o zawieszeniu działań wojennych i uznaniem przez władze Francji suwerenności oraz integralności terytorialnej Algierii. W kwietniu 1962 roku oficjalnie uznano niepodległość Algierii. 

Przez 35 lat wojna algierska była we Francji tematem tabu. Aż do 1999 roku nie uznawano minionych wydarzeń za wojnę. 

Należy także wspomnieć, że obecnie stosunki francusko-algierskie są napięte, bowiem Emanuel Macron w październiku 2021 roku skrytykował członków algierskiego rządu. Ponadto prezydent zakwestionował istnienie Algierii jako państwa przed inwazją Francuzów w XIX wieku. Z kolei władze algierskie po wypowiedziach Macrona wycofały z Francji ambasadora, a także wprowadziły zakaz lotów francuskich samolotów wojskowych na terenie algierskiej przestrzeni powietrznej. 

Źródła: France24, BFM, Encyklopedia PWN